ماساژ در مواردي باعث بدتر شدن بيماري، تخريب ناخواسته بافتي و حتي پيشرفت يك بيماري مي‌شود كه در اين صورت بايد تحت نظر پزشك انجام شود.
هر گونه درد مفصلي يا عضلاني در صورتي كه علت آن شناخته شده باشد، سندرم خستگي مزمن عضلاني، كشيدگي‌هاي ساده عضلاني رباطي، اضطراب، انواع آرتروزها، روماتيسم مفصلي و استئوآرتريت‌ها در صورتي كه در مرحله حاد نباشند، از ماساژدرماني بهره مي‌برند.
علاوه بر اين ماساژ در بهبود سندرم تونل كارپال، كمردرد، مشكلات گردش خون، افسردگي، بي خوابي، اختلالات گوارشي مثل اسپاسم روده بزرگ، يبوست و اسهال، سردرد بويژه سردرد ناشي از اسپاسم و تنش عضلاني، اختلالات سيستم ايمني، دردهاي سرطاني، كاهش دامنه حركات مفصلي، سينوزيت، استرس، اختلال مفصل آرواره‌اي – گيجگاهي و آسيب‌هاي ورزشي نيز موثر است.
استرس‌هاي روحي و رواني هم به نوعي در ايجاد «اسپاسم» نقش دارند كه ماساژدرماني تأثير مطلوبي در برطرف كردن اين مشكل خواهد داشت.
همچنين آسيب‌ديدگي‌هاي جزئي كه منجر به كبودي و يا شكستگي نشود و يا همان ضرب‌ديدگي، در بين افراد عادي و ورزشكاران به تناوب ديده مي‌شود كه شناخت نقاط مورد نظر از سوي ماساژورها و استفاده از روش هاي لازم جهت كم كردن و يا برطرف كردن ناراحتي‌هاي جزئي مي‌تواند باعث كاهش خطرات احتمالي شود.
معمولا انواع ماساژ با يك مكانيسم مشابه بر روي بدن اثر مي‌گذارند.
زماني كه ماهيچه بيش از حد فعاليت دارد، تجمع مواد زائد از جمله اسيدلاكتيك مي‌تواند باعث درد، گرفتگي و حتي اسپاسم عضلات شود.
چه موقع نبايد ماساژ داد؟
وجود تومور و بدخيمي‌ها، ايجاد لخته خوني در اندام‌ها و عفونت بافتي از جمله موارد ممنوعيت انجام ماساژ است.
در مواردي، با نظر پزشك و در صورت لزوم مي‌توان ماساژ انجام داد.
ماساژ جوشگاه زخم، در حالتي كه هنوز بهبود نيافته، ممنوعيت نسبي دارد.
در بيماراني كه تحت درمان با داروهاي ضدانعقاد خون مثل وارفارين يا هپارين هستند نيز ماساژ ممنوعيت نسبي دارد.
التهاب پوستي نيز ممكن است با ماساژ آسيب ببيند و مورد ديگري از ممنوعيت انجام ماساژ است.
همچنين آتروني پوستي نيز شامل ممنوعيت نسبي ماساژ است. در اين بيماري پوست نازك شده و در معرض آسيب بيشتر زخم و عفونت است و نبايد ماساژ روي آن انجام شود.
برخي حركات مانيپولاسيون تحت عنوان جااندازي، توسط ماساژورها انجام مي‌شود كه مي‌تواند بسيار آسيب رسان باشد و جز برنامه ماساژ محسوب نمي‌شود.
در بعضي شرايط استفاده از ماساژ بويژه براي ورزشكاران به جاي آنكه مفيد واقع شود، اثرات سوئي روي بدن به جاي مي‌گذارد.
در مواردي مانند بالاتر بودن دماي بدن از 37.7 درجه سانتي‌گراد، عوارض و آسيب‌هايي چون ورم شديد، التهاب مفاصل، سوختگي، زخم‌هاي باز، كشيدگي عضلاني، پارگي رباط، كوفتگي، سرمازدگي و سوختگي، بيماريهاي عروق خوني مانند واريس سياهرگي، التهاب سياهرگي و ترومبوز يا تشكيل لخته در عروق خوني و بيماريهاي عفوني پوست نبايد از ماساژ درماني استفاده كرد.
كدام ماساژها خطرناك است؟
اين روزها همه دردهايشان را با ماساژ درمان مي‌ينند، شما چطور؟ اين تبليغ شما را متعجب نميكند؟ يعني واقعا ماساژ مي‌تواند دردها را درمان يند؟ در اين روزها تبليغات زيادي در مورد ماساژ مي‌شود و بسياري هم مشتري مرايز ماساژ شده‌اند، اما در اين ميان مشخص نيست يه اين شيوه مفيد است يا مضر و اصلا آيا درماني هست يا نه؟
ديتر سجاد رضوي، مديريل اعتباربخشي و نظارت بر درمان وزارت بهداشت ميگويد: مرايزي يه تحت عنوان ماساژدرماني فعاليت مي‌ينند مجوزي از وزارت بهداشت ندارند. وي با اشاره به ارائه خدمات ماساژ در برخي هتل‌ها، سالن‌هاي ورزشي و حتي مرايز زيبايي با عنوان «ريليسيشن» تاييد يرد: هرگونه انتشار آگهي‌هاي تبليغاتي كه مداخله درماني از طريق ماساژ را نشان دهد و ادعاي هر موسسه‌اي در اين زمينه خلاف قانون بوده و مورد تاييد نيست. وزارت بهداشت براي ارائه اينگونه خدمات تنها به مرايز فيزيوتراپي مجوز صادر مي‌يند. بيشتر مراكز ماساژدرماني هيچ تابلويي ندارند به همين علت خيلي نمي‌شود با آنها برخورد كرد، اگر تابلو و جاي مشخصي داشته باشند معاونت‌هاي درمان دانشگاه‌هاي علوم پزشكي سراغ آنها مي‌روند و با آنها برخورد مي‌كنند اما بيشتر اين مراكز تابلودار نيستند.
ديتر سيداحمد رئيس‌‌السادات، متخصص طب فيزييي و توانبخشي و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشيي شهيد بهشتي هم با ابراز تاسف از انتشار تبليغات فريب‌دهنده و ناآگاهي مردم نسبت به آن گفت: چنين تبليغاتي يه عمدتا مربوط به مرايز غيرمعتبر ماساژدرماني است، سبب شده تا براي پيشگيري از اغفال عوام و سودجويي اين مرايز، حتي در محافل علمي نيز دفاع از ماساژدرماني با چالش روبه‌رو شود؛ در واقع شواهد علمي‌قابل توجهي درخصوص تاثيرات مثبت ماساژدرماني در درمان اضطراب و استرس، درد مفاصل، لنف ادم (تورم اندام‌ها ناشي از تجمع لنف)، برخي از انواع يمردرد‌هاي ميانييي، آسيب رباط‌ها (تاندون‌ها) و حتي اختلالات خواب وجود دارد. برخي تحقيقات نشان داده است يه مي‌شود از ماساژدرماني به عنوان درمان يميي و فرعي در مبتلايان به دردهاي مزمن، فيبروميالژي (بيماري‌اي يه مشخصه آن درد در بسياري از نقاط بدن همراه با احساس خستگي است)، برخي آسيب‌هاي ورزشي، سردرد، مراقبت‌هاي سوختگي و حتي ياهش درد در برخي از انواع سرطان‌ها بهره گرفت، اما نيته مهم اين است يه در موارد مذيور ماساژ به هيچ عنوان جايگزين درمان‌هاي علمي معمول و مرسوم نيست. فيزيوتراپيست‌ها افراد ياردان و شايسته‌اي براي انجام اين خدمات هستند. فيزيوتراپيست‌ها از لحاظ علمي و عملي بر ماساژدرماني تسلط دارند، البته پزشكان متخصص طب فيزيكي و توانبخشي نيز از ماساژ دستي جهت آماده‌سازي بافتي براي انجام برخي درمان‌ها استفاده مي‌كنند.
ماساژ يكي از روش‌هاي درماني براي دردهاي عضلاني به شمار مي‌رود. يكي از مهم‌ترين خواص ماساژ اين است كه با افزايش گردش خون در عضله و بافت‌هاي اطراف آن به شسته شدن مواد التهابي و مواد زايد تجمع يافته در بافت عضلاني كمك مي‌كند. اين مواد در اثر فعاليت عضله در بافت‌هاي عضلاني جمع مي‌شود و تجمع آن مي‌تواند باعث به وجود آمدن مشكلات و در بعضي موارد آسيب عضله شود. علاوه براين هنگام ماساژ، تماسي كه با پوست ايجاد مي‌شود، رفلكس‌هاي عصبي خاصي به وجود مي‌آورد كه آن نيز به شل شدن عضلات و كاهش يا برطرف شدن درد كمك مي‌كند، در نهايت تمام اين مكانيسم‌ها باعث مي‌شود عضلات آرام شوند و درد ناشي از خستگي يا فعاليت بيش از حد عضله برطرف شود.
ماساژ انواع مختلفي دارد و يك فعاليت كاملا تخصصي است. فردي كه ماساژ را انجام مي‌دهد بايد با آناتومي بدن و فيزيولوژي عضلات و پاتولوژي مشكلات مختلف عضله آشنايي كامل داشته باشد تا بتواند در موارد مورد نياز از روش‌هاي خاص ماساژ استفاده كند. در بعضي موارد كساني كه آشنايي كاملي با ماساژ ندارند به خودشان اجازه مي‌دهند حركت‌ها يا مانورهاي خطرناكي را روي فرد انجام دهند كه ممكن است باعث آسيب سيستم اسكلتي -عضلاني شود.
مهم‌ترين خاصيت ماساژ، ريلكس كردن عضلات است اما علائم برخي از بيماري‌ها را نيز مي‌توان با استفاده از ماساژ كاهش داد. براي مثال در برخي بيماريهاي عضلاني، عضلات به دليلي دچار سفتي و خشكي مي‌شود و ماساژ مي‌تواند به رفع اين علائم كمك كند. گاهي اوقات دردهاي عضلاني فقط به دنبال استفاده نادرست از عضله يا خسته شدن بيش از حد عضله به دنبال انجام فعاليت‌هاي سنگين و بيش از حد توان عضله ايجاد مي‌شود، يعني فعاليت‌هاي بيش از حد سنگين مي‌تواند به فيبرهاي عضلاني آسيب برساند. در اين مورد ماساژ مي‌تواند يكي از بهترين روش‌هاي درماني براي برطرف كردن اين مشكلات باشد. استفاده از ماساژ دركنار بقيه روش‌هاي درماني مانند گرماي سطحي و عمقي، كشش عضله و به دنبال آن انجام ورزش‌هاي تقويتي عضلات مي‌تواند كاملا اين مشكلات را برطرف كند. همان‌طور كه گفته شد با شل كردن عضله و افزايش انعطاف‌پذيري آن مي‌توان به بيمار كمك كرد تا عضلات نرم‌تري داشته باشد و حركات اندام‌هايش با راحتي بيشتري انجام شود، اما در صورت وجود بيماريهاي زمينه‌اي، ماساژ نمي‌تواند اين بيماري‌ها را درمان كند، بلكه فقط تا حدودي به رفع عوارض عضلاني ايجاد شده به دنبال بيماري كمك مي‌كند.
ماساژ مي‌تواند در درمان دردهاي سياتيك هم تاثيرگذار باشد. سياتيك يا سياتالژي دردي عضلاني است كه به صورت ثانويه به دنبال آسيب ريشه‌هاي اعصاب ناحيه كمر به وجود مي‌آيد. ماساژ درمان اين درد نيست اما مي‌تواند تا حدودي به تسكين آن كمك كند. درمورد تاثير ماساژ بر سردرد بايد به اين نكته اشاره يرد كه اگر سردرد به دليل ميگرن ايجاد شده باشد ماساژ نقش چنداني در درمان آن نخواهد داشت. تنها مي‌توان با ماساژ ملايم عضلات ناحيه اطراف فك و صورت تا حدودي به تسكين درد كمك كرد. اما گاهي اوقات سردردها ثانويه هستند. براي مثال گاهي اوقات اسپاسم‌ها و گرفتگي‌هاي عضلات ناحيه گردن مي‌تواند باعث سردرد شود. در چنين مواردي ماساژ عضلات گردن مي‌تواند به برطرف شدن سردرد كمك كند. به طور حتم ماساژ نقشي در درمان افسردگي و استرس ندارد. در واقع ماساژ بيشتر نقش تسكين‌دهنده دارد تا درماني.
گاهي اوقات پزشكان به كساني كه دردهاي عضلاني خاص مانند التهاب تاندون دارند توصيه مي‌كنند خودشان در منزل با استفاده از گرماي موضعي و ماساژ دردشان را تسكين دهند. در چنين مواردي چند توصيه كلي براي بيمار لازم است. براي مثال ماساژ بايد در ابتدا ملايم باشد و بعد به تدريج با فشار و عمق بيشتري روي عضله انجام شود، چون اگر از همان ابتدا ماساژ به صورت خشن و عمقي شروع شود، مي‌تواند باعث بيشتر شدن اسپاسم و درد شود يا براي مثال در مواردي كه يك نقطه خاصي از عضله دردناك است يا در ناحيه‌اي كه يك تاندون ملتهب وجود دارد توصيه مي‌شود اول از همه عضلات اطراف آن ناحيه به طور كلي ماساژ داده شود و بعد به تدريج بر نقطه‌اي كه بيشترين درد را دارد تمركز كرد. البته در التهاب‌هاي حاد، ماساژ و تحريك مي‌تواند باعث بدتر شدن التهاب شود. در بعضي از نقاط بدن اعصاب محيطي تقريبا سطحي مي‌شوند يعني از بين پوست و عضله رد مي‌شوند. اگر در اين نقاط ماساژ با فشار بيش از حد انجام شود، مي‌تواند باعث آسيب به اعصاب شود. همچنين نقاطي در ناحيه گردن وجود دارد كه عروق خونرسان اصلي از آنجا رد مي‌شوند و ماساژ روي اين نواحي مي‌تواند باعث ايجاد مشكلات خاصي شود و حتي ممكن است باعث ايجاد تغييرات در ضربان قلب شود، به همين دليل است كه مي‌گوييم ماساژدهندگان بايد با آناتومي بدن آشنايي كامل داشته باشند.
چاقي‌هاي موضعي به دليل تجمع سلول‌هاي محتوي چربي در نواحي زير پوست ايجاد مي‌شوند. واقعيت اين است كه ماساژ روش مناسبي براي لاغري به حساب نمي‌آيد، اما برخي از انواع ماساژهاي بسيار خشن هستند كه باعث مردن سلول‌هاي چربي و در نهايت خارج شدن آنها مي‌شوند. اين ماساژها روش مناسبي براي لاغري نيستند و در بعضي از موارد مي‌توانند عوارضي جدي براي فرد داشته باشند.
مواد موضعي كه براي ماساژ استفاده مي‌شوند خاصيت‌هاي مختلفي دارند. براي مثال بعضي از آنها مي‌توانند با تحريك پوست و افزايش گردش خون در ناحيه، تاثيرگذاري ماساژ را افزايش دهند. البته اين مواد و روغن‌ها بيشتر در ماساژهاي غيردرماني و ريلكس كردن استفاده مي‌شوند، زيرا بو و رايحه‌اي كه دارند، مي‌تواند تا حدودي باعث احساس آرامش شود، اما در غير از اين موارد به طور كلي توصيه مي‌شود براي ماساژ حتما از يك ماده لغزنده استفاده شود تا سطح پوست حالت لغزندگي پيدا كند. ماساژ دادن بدون استفاده از مواد لغزنده مي‌تواند براي پوست دردناك باشد يا حتي باعث آسيب رسيدن به پوست شود.استفاده از مواد تحريك كننده در ماساژ مي‌تواند باعث ملتهب شدن و به نوعي سوختگي پوست شود. براي مثال اكاليپتوس يك ماده تحريك‌كننده است و اگر در ماساژ استفاده شود مي‌تواند به پوست آسيب بزند يا پمادهاي عصاره فلفل كه پوست را كاملا داغ يرده و گردش خون در ناحيه را زياد مي‌كنند. البته در بعضي موارد براي تسكين دردها و التهاب‌ها به بيماران توصيه مي‌شود كه از اين محصولات استفاده كنند اما نه هنگام ماساژ.
افرادي كه داراي مشكلات انعقادي خون هستند يا كساني كه بايد به دليلي از داروهاي ضد انعقاد مانند وارفارين استفاده كنند نبايد به صورت عمقي و خشن ماساژ داده شوند. ماساژ دادن در اينگونه افراد ممكن است باعث ايجاد خونريزي‌هاي زيرجلدي يا حتي داخل عضله شود و براي بيمار مشكل ايجاد كند. همچنين در مواردي كه لختگي خون وجود دارد ماساژ مي‌تواند بسيار خطرناك باشد. براي مثال ماساژ دادن در كساني كه به دليلي در عروق پايشان لخته خون ايجاد مي‌شود، مي‌تواند باعث به حركت واداشتن لخته در عروق شود. همچنين ماساژ خشن روي واريس‌ها، وريدها و سياهرگ‌هايي كه بيش از حد متورم هستند و از زير پوست برجسته شده‌اند قطعا مي‌تواند باعث تحريك آنها و ايجاد مشكلات شود.
درمورد كساني كه بيماريهاي قلبي- عروقي دارند ماساژ موضعي يك منطقه كوچك مشكلي ايجاد نخواهد كرد. تنها ماساژهاي عمومي كه گردش خون را افزايش مي‌دهند ممكن است فعاليت قلب را افزايش دهند و خطرناك باشند. درمورد بيماريهاي بدخيم و سرطان‌ها نيز نبايد نواحي بدخيم يا اطراف تومور ماساژ داده شود چون با افزايش گردش خون خطر انتشار سلول‌هاي سرطاني ممكن است افزايش پيدا كند، اما براي مثال در كسي كه در قسمتي از بدنش سرطان دارد و آن قسمت ربطي به عضلات كمر ندارد، آموزش ماساژ ناحيه كمر قطعا مشكلي براي او ايجاد نخواهد كرد. كوفتگي و رگ‌به‌رگ شدن نيز نوعي التهاب حاد محسوب مي‌شود و نبايد در اين موارد از ماساژ استفاده كرد. درمورد بيماريهاي پوستي و عفونت‌ها نيز نبايد آن قسمت از پوست كه دچار عفونت يا بيماري است ماساژ داده شود، زيرا ممكن است باعث گسترش آن شود. همچنين در موارد تب بالا به دليل اينكه گردش خون افزايش مي‌يابد بهتر است از ماساژ استفاده نشود.